คลีนรูม (Cleanroom)
คลีนรูม (Cleanroom) หรือที่มักเรียกกันว่า “ห้องปลอดเชื้อ” หรือ “ห้องสะอาด” หมายถึง ห้องสะอาดที่มีการควบคุมปริมาณอนุภาค ฝุ่นละอองและสิ่งปนเปื้อนต่างๆ ให้มีไม่เกินระดับที่กำหนดไว้ นอกจากนั้นยังรวมไปถึงการควบคุมปัจจัยเสริมต่างๆ ได้แก่ คุณลักษณะและความเร็วของลม อุณหภูมิ แรงดัน และระดับความชื้นสัมพัทธ์ภายในห้องอีกด้วย
ที่มาของสิ่งปนเปื้อน (Contamination)
สามารถแบ่งที่มาของสิ่งปนเปื้อน ฝุ่นละออง อนุภาคขนาดเล็กต่างๆที่เป็นปัญหาภายในห้องปลอดเชื้อ (ห้องคลีนรูม) ออกเป็นสองที่ ดังนี้
- แหล่งที่มาภายนอก (External Sources)
โดยส่วนใหญ่สิ่งปนเปื้อนต่างๆ ที่มาจากภายนอกห้อง (External Sources) นั้นสามารถเล็ดรอดเข้าสู่ภายในพื้นที่ทำงานในห้องปลอดเชื้อ (ห้องคลีนรูม) ได้ทางระบบปรับอากาศจ่าย (Makeup Air กรณีที่เป็นระบบ AHU) รวมทั้งการแทรกซึมผ่านรอยร้าวหรือรั่วตามผนังห้อง กำแพง เพดาน และท่อลมต่างๆ
ปัญหานี้สามารถควบคุมได้โดย
– การกรองอากาศด้วยระบบกรองชนิดพิเศษ (HEPA Filtration)
– การควบคุมแรงดันระหว่างบริเวณที่สนใจ (Critical Environment) เทียบกับบริเวณภายนอก (Space Pressurization)
– การอุดรอยร้าวหรือรั่วด้วยซิลิโคน (Sealing of space penetrations)
- แหล่งที่มาภายใน (Internal Sources)
ฝุ่น ละออง อนุภาคขนาดเล็ก รวมทั้งสิ่งปนเปื้อนต่างๆ (Contaminant) โดยมากมักติดมากับผู้ปฏิบัติงานภายในห้อง ไม่ว่าจะเป็นจากเสื้อผ้าที่สวมใส่ รองเท้า เส้นผม ผิวหนังหรือแม้กระทั่งการหายใจเองก็ตาม
โดยทั่วไปแล้วขนาดของฝุ่นละลอง สิ่งปนเปื้อนและอนภาคขนาดเล็กๆต่าง จะมีขนาดเริ่มตั้งแต่ 0.001 ไปจนถึงหลายร้อยไมครอน อนุภาคที่มีขนาดใหญ่กว่า 5 ไมครอนโดยมากจะพบตามพื้นผิวต่างๆและมีโอกาสที่จะลอยในอากาศในช่วงเวลาสั้นๆ
ทำไมจึงต้องมีห้องปลอดเชื้อ (คลีนรูม, ห้องสะอาด)
ความต้องการของห้องปลอดเชื้อ (ห้องคลีนรูม, ห้องสะอาด) เกิดจากปัญหาของสิ่งปนเปื้อน อนุภาคขนาดเล็กและฝุ่นละอองต่างๆ ที่มาจาก ผู้ปฏิบัติงาน เครื่องจักร กระบวนการผลิตรวมทั้งอากาศภายนอก สิ่งเหล่านี้สามารถสร้างปัญหาให้กับผลิตภัณฑ์หรืองานที่กำลังทำอยู่ ส่งผลให้งานที่ได้ขาดประสิทธิภาพ
ขอบข่าย ของการใช้งานห้องปลอดเชื้อ (คลีนรูม, ห้องสะอาด) มีมากมายตั้งแต่ภายโรงพยาบาล ห้องปฏิบัติการ โรงงานอุตสาหกรรมอาหารและยา รวมไปถึงโรงงานผลิตอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ ดังนี้
ประเภทของห้องปลอดเชื้อ (คลีนรูม, ห้องสะอาด)
เราสามารถแบ่งห้องปลอดเชื้อ (คลีนรูม, ห้องสะอาด) ออกเป็นสองประเภท ตามลักษณะการไหลเวียนของอากาศภายในห้อง ดังนี้
- Unidirectional Flow Cleanroom
มีลักษณะ การเคลื่อนของอากาศภายในห้องเป็นแบบ “Laminar Flow” เหมาะสำหรับงานที่ต้องการความสะอาดและการป้องกัน Cross Contamination เป็นพิเศษ
- Non-Unidirectional Flow Cleanroom
มีลักษณะ การเคลื่อนที่ของอากาศภายในห้องเป็นแบบ “Turbulent Flow” ซึ่งมีการไหลเวียนเป็นระเบียบน้อยกว่าแบบ Unidirectional Flow Cleanroom
มาตรฐานสากลเกี่ยวกับห้องปลอดเชื้อ (คลีนรูม, ห้องปลอดเชื้อ)
มาตรฐานสากล Federal Standard 209 E (FED-209E) ที่เกี่ยวข้องกับห้องปลอดเชื้อ (คลีนรูม, ห้องปลอดเชื้อ) ถูกกำหนดเพื่อเป็นแนวทางสำหรับผู้ประกอบการและผู้ใช้งานห้องโดยแบ่งห้องปลอด เชื้อนี้ออกเป็น 6 คลาส (Class) ตามระดับความสะอาดภายในห้อง มีรายละเอียดดังนี้
ขอบคุณที่มา:
- Cleanroom Technology, W. Whyte
- A Basic Design Guide for Clean Room Application, PHD course M143
- http://www.wikipedia.com
- http://www.cemag.us
- http://isscothai.com/th/resources/cleanroom-technology/fundamental-of-cleanroom.html
- credit picture : https://cleanroomworld.com/